zougla: Αγάπη και άχτι για την Αθήνα

Ο Ζαχαρίας βγαίνει βόλτα στο Κέντρο

—του Χρήστου Σιορίκη—

Εθνικός Κήπος. Μεσημέρι Σαββάτου της 22ας Οκτωβρίου του έτους 2016. Για να προστατευτούμε απ’ τη βροχή που παραδυνάμωσε, καταφεύγουμε στο ξύλινο σπιτάκι κοντά στην είσοδο του Κήπου που προφανώς παλιότερα φιλοξενούσε τον επιστάτη. Τώρα έρημο. Αλλά μας έσωσε. Και κάτω από την ξύλινη σκεπή συζητάμε τις τελευταίες λεπτομέρειες για τη διαδρομή του περιπάτου που ετοιμάζουμε, στις 6 Νοεμβρίου, για τον Ζαχαρία Παπαντωνίου.

Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Η Ομάδα Άστυ αγκάλιασε με χαρά την ιδέα για έναν περίπατο αφιερωμένο στο Ζαχαρία Παπαντωνίου. Μαζί με το Γιώργο Θάνο και την Κατερίνα Συνοδινού, παιδιά της Ομάδας και γνώστες πολύτιμων στοιχείων για την ιστορία της πόλης, διαβάσαμε κείμενα του συγγραφέα για την πόλη, ενώ συγχρόνως ανακαλύψαμε και άλλα που δεν γνωρίζαμε.

Στις 6 Νοεμβρίου λοιπόν, και ώρα 12 το μεσημέρι, με αφετηρία την Πλατεία Κλαυθμώνος, θα βρεθούμε στο Κέντρο και θα σταθούμε σε σημεία από τα οποία περνάμε καθημερινά, μα που αυτή τη φορά θα συνδιαλέγονται με τα λόγια του συγγραφέα.

Ο περίπατος συνοδεύεται και από μία ακόμα «επανεμφάνιση» του Παπαντωνίου στην Αθήνα: την κυκλοφορία του νέου τεύχους της Νέας Εστίας, επιμελητής του οποίου είναι ο γράφων.

Ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου αγάπησε την Αθήνα, στην οποία έζησε (με εξαίρεση τα παιδικά χρόνια στην Ευρυτανία και τη διετή παραμονή στο Παρίσι αργότερα) σχεδόν όλη του τη ζωή. Ως τελειόφοιτος του Γυμνασίου, ως νεαρός δημοσιογράφος, ως συγγραφέας των Ψηλών Βουνών, ως διευθυντής της Εθνικής Πινακοθήκης, ως ακαδημαϊκός, περπάτησε στην πόλη, παρατηρώντας βαθιά και με αγάπη τους ανθρώπους και το τοπίο της.

Ο Κώστας Ελευθερουδάκης, το 1940, γράφει σ’ ένα κείμενο για τους περιπάτους με τον Ζαχαρία Παπαντωνίου:

«Μπροστά σε μια δύση στα Προπύλαια, με τα φευγαλέα της χρώματα, μου λέγε κάποτε: Αυτή δεν πιάνεται ούτε με πινέλο, ούτε με πέννα. Ψάχνω να βρω λόγια, φράσεις, αλλά δεν μπορώ. Μόνο επιγραμματικά μπορεί κανείς να την αποδώσει».[1]

wp_20161027_13_47_33_pro

Η πρωτεύουσα είναι παρούσα σε πλήθος κειμένων του∙ από διηγήματα και ποιήματα με ήρωες τους ανθρώπους της, μέχρι άρθρα-παρεμβάσεις για την αρχιτεκτονική και τη χωροταξία της, και από χρονογραφήματα μέχρι δοκίμια, ο Παπαντωνίου συντονίζεται με την πόλη, διατυπώνει με ευθύτητα τις απόψεις του και προσφέρει στον αναγνώστη το αίσθημά του γι’ αυτή.

Το 1927 γράφει:

«Οι ανθρώπινες βαρβαρότητες εναντίον της μορφής των Αθηνών, βαρβαρότητες από το κράτος, από ιδιώτες, από εταιρείες, από τον καθένα που διαθέτει λίγη πέτρα, είναι καιρός να ξυπνήσουν στους λίγους Αθηναίους (ο Μωρεάς θα θεωρούσεν «Αθηναίους» μια κατηγορία λεπταίσθητων ανθρώπων έστω κι αν ήσαν από την Κίνα) το πνεύμα της πόλεως ή καλύτερα το πάθος της πόλεως.

Ας σώσωμε την πρωτεύουσα.[2]»

Θα κινηθούμε στην πόλη έχοντας στ’ αυτιά μας τις λέξεις του, και οι στάσεις του περιπάτου μας θα είναι οι εξής:

Πλατεία Κλαυθμώνος
Πλατεία Καρύτση
Παλιά Βουλή
Πλατεία Συντάγματος
Εθνικός Κήπος
Ζάππειο

Σε κάθε σημείο, και μέσα από τα διαφορετικά είδη κειμένων που υπηρέτησε ο συγγραφέας, θα προσπαθήσουμε να νιώσουμε τον παλμό των πρώτων δεκαετιών της Αθήνας, αλλά κι εκείνο το «κάτι» που μπορεί να διατηρήσει μια πόλη παρά τις τεράστιες αλλαγές μέσα στο χρόνο, και που ευαίσθητες ψυχές σαν τον Παπαντωνίου μπορούν να πουν με λέξεις.

Αθήνα, τον πόθο μου κράτα και τ’ άχτι μου! αναφώνησε κάποτε σ’ ένα ποίημά του ο Ζαχαρίας

Ας τον ακολουθήσουμε…

[1] Ελευθερουδάκης, Κ. (1940). «Από τους αθηναϊκούς περιπάτους με τον Ζαχαρία Παπαντωνίου», Νέα Εστία, τεύχος 319, σ. 453-455 (Το συγκεκριμένο τεύχος είχε αφιερωθεί εξ ολοκλήρου στο συγγραφέα λόγω του πρόσφατου τότε θανάτου του)

[2] Παπαντωνίου, Ζ. (1927). «Εξουσία Δημοσίας Καλαισθησίας», Νέα Εστία, τεύχος 9, σ. 516-518

* * *