zougla: Ο τροβαδούρος της ειρήνης

—της Andrea Schroth / Αντρέα Σροθ | Μετάφραση: Μαργαρίτα Ζαχαριάδου—

Όταν έμαθα χθες τα νέα, ότι επελέγη ο Ντύλαν για το Νόμπελ Λογοτεχνίας, ανησύχησα. Φοβήθηκα μήπως οι συγγραφείς εκλάβουν το γεγονός σαν ένα είδος προσβολής προς την τέχνη τους — παρόλο που η ποίηση αρχικά προοριζόταν για να τραγουδιέται συνοδεία κάποιου μουσικού οργάνου. Αν δεν κάνω λάθος, η προφορική παράδοση προϋπήρχε του γραπτού λόγου. Η λυρική ποίηση και τα έπη επέζησαν επειδή τραγουδιούνταν. Μεταδίδονταν μέσω της φωνής. Η λογοτεχνία πέρασε στη δημόσια σφαίρα μόλις με την αυγή της τυπογραφίας.

Κάθισα και σκέφτηκα λίγο τον θρίαμβο του Ντύλαν και κατέληξα πως η επιλογή αυτή ήταν στην ουσία ένα μήνυμα ενότητας και συντροφικότητας, σε μια συγκυρία πολύ επικίνδυνη, όπου ο φασισμός σηκώνει κεφάλι παγκοσμίως, υποδαυλίζονταςς φόβους και μίση και χωρίζοντας τους ανθρώπους πολύ αποτελεσματικά. Η μουσική αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της πολιτισμικής μας κληρονομιάς. Είναι κάτι υπερ-, δια-οτιδήποτε. Δεν γνωρίζει σύνορα, ταξιδεύει στα κύματα και ανήκει σε όλους. Είναι ελεύθερη και δημοκρατική. Κάθε τραγούδι μπορεί να γίνει τραγούδι σου — σαν να έχει γραφτεί μόνο για σένα.

Αυτές οι σκέψεις περνούσαν από το μυαλό μου — νομίζω πως η απόφαση είχε να κάνει με την οικουμενικότητα και την «αδελφοσύνη» (σ’ αυτούς τους διχασμένους και τρομακτικούς καιρούς), και με το πώς η μουσική και οι στίχοι του Μπομπ Ντύλαν αντέχουν μέσα στις δεκαετίες, εμπνέουν, ξαναγεννιούνται και ξαναγεννούν (το έργο του το δανείζονται και το ξανατραγουδούν οι περισσότεροι μουσικοί). Τα τραγούδια του δεν γνωρίζουν σύνορα, και πιστεύω πως σχεδόν όλοι ξέρουν να τραγουδήσουν τουλάχιστον δυο-τρεις στίχους του. Και ως συνήθως, η απόφαση της Ακαδημίας δεν ήταν απολιτική.

Ίσως η απονομή του Νόμπελ Λογοτεχνίας του 2016 στον Μπομπ Ντύλαν να αποτελεί κάτι σαν προσφορά ειρήνης — μια παράκληση, ενδεχομένως, προς την Αμερική λίγο πριν τις προεδρικές εκλογές. Να πέρασε, άραγε, η πίπα της ειρήνης στα χέρια του Ντύλαν με την ελπίδα πως θα χρησιμοποιήσει τη δύναμή του ως ο κατεξοχήν τροβαδούρος της Αμερικής ενάντια στα σχέδια του Τραμπ για την προεδρία; Αυτό είναι κάτι που ο κόσμος θα ενέκρινε. Και σε μια τέτοια περίπτωση, ο Ντύλαν θα παρέμενε πιστός στην παράδοσή του, που τον θέλει αντι-κομφορμιστή, με πνεύμα κόντρα στο κατεστημένο, να μιλάει ανοιχτά ή να τραγουδάει την αντίθεσή του. Αυτό θα το δούμε.

Στο μεταξύ όμως, και για να μην χάνουμε από τα μάτια μας το πραγματικό μεγαλείο της στιγμής, ίσως η Σουηδική Ακαδημία να προσπαθεί να ενθαρρύνει την Αμερική να δείξει το καλύτερό της πρόσωπο ακριβώς την ώρα που συγκλονίζεται από τη βία, τον διχασμό, τις προκαταλήψεις, την παράνοια, την ώρα που τη χτυπά αλύπητα το τσουνάμι του λαϊκισμού. Αναγνωρίζοντας τη δύναμη του τραγουδιού και του περιεχομένου των στίχων του να φέρουν και να μεταφέρουν νόημα και συναισθήματα προσιτά σε όλους.

Και μοιάζει ακόμα πιο σημαντικό να αναγνωρίζεται η απήχηση του τραγουδιού στην εποχή μας, η οποία κυριαρχείται από την εικόνα εις βάρος του λόγου. Να υποβοηθείται η συνέχεια εκείνης της αμερικανικής παράδοσης αιώνων, που ξεπήδησε από τα τραγουδισμένα ποιήματα, τους ύμνους, και αργότερα εξελίχθηκε σε μπαλάντες, που εμπλουτίστηκαν ακόμα περισσότερο χάρη στα γκόσπελ, τα μπλουζ, την τζαζ, τη φολκ και την κάντρι, για να φτάσει στον λεκτικό παροξυσμό της ραπ… Το Βραβείο Νόμπελ που απονεμήθηκε στον τραγουδιστή-κιθαρίστα-τραγουδοποιό Μπομπ Ντύλαν είναι μια αποθέωση του απλού καθημερινού λόγου, που μιλά σε όλους και για όλους.

Ο Μπομπ Ντύλαν τραγουδά για τον καθένα, τραγουδά για ό,τι μένει ατραγούδιστο. Διατρέχει σύνορα και γενιές, like a rolling stone. Το όνομα αυτού του νομπελίστα είναι αναγνωρίσιμο σχεδόν απ’ όλους, μεγάλους και μικρότερους. Είναι κάτι το εντελώς καινούργιο. Χαίρε, Δημοκρατία της Ροκ!

Ζήτω ο Ντύλαν!

Αθήνα, 14 Οκτωβρίου 2016

keep-calm-and-listen-to-bob-dylan