zougla: Βεργούλες

prezer COVER OK

—του Γιάννη Παπαθεοδώρου για τη στήλη Ανώμαλα Ρήματα—

Είναι έθιμο πια στις γιορτές των Χριστουγέννων, η μικρή οθόνη να μας πληροφορεί για τα χορευτικά ταλέντα των διάφορων «επωνύμων της showbiz». Το σκηνικό είναι σχεδόν πανομοιότυπο: μεγάλες παρέες, τραπεζώματα, χαμόγελα, κέφι, χορός, τραγούδι με διαδοχικές ερμηνείες και ενίοτε «εκτελέσεις» τραγουδιών. Φέτος, αναμφισβήτητα την τηλεοπτική παράσταση έκλεψε η Έρρικα Πρεζεράκου, νικήτρια του πρώτου Dancing with the Stars. Η Έρρικα Πρεζεράκου, που σύμφωνα με το βιογραφικό της σπούδασε χορογραφία στο Imperial Society of Teachers of London και Διοίκηση και Marketing στο Deree College, χόρεψε τις «Βεργούλες» του Μάρκου Βαμβακάρη, επινοώντας ένα νέο είδος ζεϊμπέκικου«με σαφείς επιρροές από Wild Dancer της Ruslana, Haka των Maori, Zumba των γυμναστηρίων και σίγουρα χίλια άλλα δυο πράγματα που το άπειρο μάτι μας δεν μπορεί να διακρίνει». Το σχετικό βίντεο είναι ήδη αναρτημένο στο Διαδίκτυο και τα κόκαλα του Μάρκου ήδη τρίζουν.

Το συγκεκριμένο τραγούδι βέβαια ήταν ήδη προσημειωμένο ως δείγμα βαριάς και ασήκωτης λαϊκής «μαγκιάς», ενισχυμένης, δυστυχώς, από τη μεταγενέστερη μυθολογία του έλαβε μέσω της ταινίας του Παύλου Τάσιου Παραγγελιά (1980), με επίκεντρο το έγκλημα του ισοβίτη Νίκου Κοεμτζή. Τις «Βεργούλες» είχε ζητήσει να χορέψει ο Δήμος, αδελφός του Νίκου, μόνος του στην πίστα, λίγο πριν γίνει το μακελειό. Στη δίκη του Κοεμτζή, όταν ο κατηγορούμενος ρωτήθηκε από τον πρόεδρο γιατί επέμεινε στην «παραγγελιά», ο Κοεμτζής αποκρίθηκε: «Κύριε Πρόεδρε, έχετε δει τον Δημοσθένη να χορεύει ζεϊμπέκικο;» Η απόκριση έφτιαξε σταδιακά το δικό της μυθοπλαστικό σύμπαν. Στη μυθολόγηση του ήρωα συνέβαλε άθελά του και ο Διονύσης Σαββόπουλος με το «Μακρύ ζεϊμπέκικο για τον Νίκο», μετατρέποντας —έντεχνα, αυτή τη φορά— τον Κοεμτζή σε σύμβολο μιας ακαθόριστης «παράδοσης ανταρσίας» που υμνούσε έναν άνθρωπο «στριμωγμένο ανάμεσα στο πλήθος και την αστυνομία» της μετεμφυλιακής περιόδου.

Στα τέλη της δεκαετίας του ’80 δεν υπήρχε ρεμπετάδικο της Αθήνας που να μην έπαιζε τις «Βεργούλες», ως σύντομη τελετουργία αρρενωπότητας και αντιστασιακής αμφισβήτησης του κράτους. Οι πολιτισμικές χρήσεις του τραγουδιού είχαν ήδη επικαλύψει την αρχική του δημιουργία, την ίδια περίπου εποχή που επιφανή στελέχη της τότε σοσιαλιστικής κυβέρνησης διακήρυσσαν πως τα σκυλάδικα ήταν τα «νέα πολιτιστικά κέντρα». Οι ευγενικές «Βεργούλες» του Μάρκου είχαν γίνει ήδη το σύμβολο ενός νέου «λαού», λουσμένου με γαρύφαλλα και ποτισμένου με σαμπάνιες· έτοιμου, πάντως, να διακηρύξει πως «η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες».

Ενταγμένες μέσα στο ρεπερτόριο της νυχτερινής πίστας, οι «Βεργούλες» φτάσανε μέχρι την τηλεοπτική πίστα των πρόσφατων γιορτών. Το θέμα επομένως δεν είναι οι χορευτικές φιγούρες της Έρρικας Πρεζεράκου αλλά ο γκλαμουράτος τηλε-λαϊκισμός των συγκεκριμένων εκπομπών, που μας υπενθυμίζουν διαρκώς ότι τα τραγούδια μας σιγά -σιγά φεύγουν. «Κάποιος μας τα κλέβει μυστικά». Προφανώς κανένα ζεϊμπέκικο δεν χορηγεί τίτλους μαγκιάς στον χορευτή του. Αλλά έχει όμως κι αυτό τους κανόνες του, το ύφος του, τον τόνο του, τις δικές του σωματικές πειθαρχίες. Ο τρόπος που χόρεψε η Έρρικα Πρεζεράκου τις «Βεργούλες» δείχνει ότι ο πολιτισμικός κύκλος αυτού του χορού έχει λήξει οριστικά πια, παραδομένος πλέον στα τηλεοπτικά talent show και στη δωδεκάποντη γόβα.

prezerakou OK

Αυτό δεν σημαίνει βέβαια πως οι άνθρωποι δεν θα χορεύουν πια ζεϊμπέκικο. Θα το χορεύουν όπως το χόρευαν έως τώρα: «διασκεδαστικά»· χωρίς όμως να επικοινωνούν με τους στίχους, τη μελωδία και την αισθητική του. Χωρίς καν να γνωρίζουν ποιος είναι ο Μάρκος Βαμβακάρης. Σκεπασμένο από παλαμάκια και τηλεοπτικά γλέντια, το σύντομο ζεϊμπέκικο των φετινών γιορτών είναι ίσως η πιο ταιριαστή ένδειξη για τις ψευδαισθήσεις μιας κοινωνίας που νόμιζε ότι το 2016 «εμείς θα βαράμε τα νταούλια και οι αγορές θα χορεύουν».

«Στην υγειά σας, ρε παιδιά!»