zougla: UVB-76: Από τα βραχέα με μυστήριο

—του Διονύση Νοταράκη—

Ένας επαναλαμβανόμενος συριγμός. Επίμονος σαν μπουρού πλοίου στην ομίχλη. Περίπου 21 με 34 τέτοιοι ανά λεπτό. Θα μπορούσαν να είναι οι ήχοι από κάποιο απαρχαιωμένο ήδη εκτυπωτικό μηχάνημα ή κάποιον συναγερμό που προειδοποιεί για την έλευση ενός βαρέως οχήματος συνοδευόμενος από το χαρακτηριστικό πορτοκαλί φάρο που αναβοσβήνει στον ρυθμό του. Αλλά η πηγή δεν είναι ορατή. Όλα αυτά, με το «όλα» να ακούγεται παράδοξο αν συνυπολογίσει κανείς το μονότονο του μηνύματος, ακούγονται από το ραδιόφωνο. Η συχνότητα έχει χαραχτεί εν είδη γρίφου στο μυαλό των οπαδών του είδους: 4.625 kHz. Στον μερικώς ανεξερεύνητο κόσμο των βραχέων «Ο Μουρμούρης» (The Buzzer), όπως είναι το ψευδώνυμο του ραδιοφωνικού σταθμού με εικαζόμενο διεθνές διακριτικό κλίσεως UVB-76, τροφοδοτεί συνεχώς σενάρια για δεκαετίες με τους ακροατές του να προσπαθούν να λύσουν μια εξίσωση με πολλούς αγνώστους και ουκ ολίγες μεταβλητές. Γιατί ακόμη και αν η προέλευση του σήματος έχει τρόπον τινά βρεθεί και το χρονικό σημείο έναρξης της εκπομπής έχει εν μέρει προσδιοριστεί, ο σκοπός λειτουργίας του UVB-76 παραμένει ένα ανεξερεύνητο μυστήριο.

Η πορεία

Η πλειονότητα των διαδικτυακών αναφορών τείνουν να συμφωνήσουν πως ο UVB-76 ξεκίνησε να εκπέμπει στα τέλη της δεκαετίας του 1970. Για πρώτη φορά ηχογραφήθηκε το 1982. Ο συριγμός επαναλαμβάνεται με σταθερό ρυθμό καλυπτόμενο πίσω από έναν εξίσου σταθερό βουητό. Από το 1990 και μετά ο συριγμός αποκτά νέα διάρκεια και τέμπο. Ο αρχικός συριγμός των δυο δευτερολέπτων μικραίνει στα 1,2 δευτερόλεπτα που επαναλαμβάνεται μετά από παύση διάρκειας 1 – 1,3 δευτερολέπτων με αποτέλεσμα να καταγράφονται κατά μέσο όρο 21 -34 τέτοιοι συριγμοί.

Πατήστε πάνω στην εικόνα δεξί κλικ και öpen in new tab»: πληκτρολογώντας 4625 στο πεδίο “Frequency” μπορείτε να ακούσετε τον UVB-76 να εκπέμπει ζωντανά. Για πιο οικείους και λιγότερο creepy ήχους στους 9420 χιλιόκυκλους μπορείτε πάντα να ακούσετε την
«Φωνή της Ελλάδας»

Λίγο πριν τα Χριστούγεννα του 1997 ο «Μουρμούρης» σταμάτησε να μεταδίδει το συριγμό. Σαν ένα μικρόφωνο να άνοιγε ξαφνικά και μια φωνή στα ρώσικα διάβαζε ονόματα και αριθμούς. Το μήνυμα που εξέπεμψε ήταν το ακόλουθο: “Ya UVB-76, Ya UVB-76. 180 08 BROMAL 74 27 99 14. Boris, Roman, Olga, Mikhail, Anna, Larisa. 7 4 2 7 9 9 1 4.” Τον Ιανουάριο του 2003 ο ρυθμός των συριγμών θα αλλάξει και πάλι για να γυρίσει σύντομα στα επίπεδα της δεκαετίας του 1990. Οι ακροατές το σταθμού καταφέρνουν κατά καιρούς να ακούν συνομιλίες πίσω από τον σταθερό συριγμό και το συνεχόμενο βουητό. Στις 3 Νοεμβρίου του 2001 δυο ακόμη μυστηριώδη μηνύματα ακούστηκαν στα ρώσικα: «Είμαι ο 143. Δεν μπορώ να λάβω τον ταλαντωτή» και «Αυτό το πράγμα προέρχεται από το δωμάτιο υλικού».

Με την πάροδο του χρόνου και την εξάπλωση του διαδικτύου οι ανά τον κόσμο ομάδες ενδιαφερόντων έρχονται πιο κοντά. Μέσα από εξειδικευμένες σελίδες και ομάδες οι ανταλλαγές απόψεων για τον UVB-76 πραγματοποιούνται σε παγκόσμια κλίμακα πλέον ενώ από ένα σημείο και μετά υποστηρίζεται και η διαδικτυακή αναμετάδοση του σταθμού. Οι ραδιοερασιτέχνες που τρέχουν την σελίδα να ξεκαθαρίζουν πως δεν έχουν καμία σχέση με την επίσημη λειτουργία του «Μουρμούρη».

Το διαδικτυακό πρόσωπο του σταθμού. Ο δημιουργός της σελίδας ωστόσο ξεκαθαρίζει: “I have no association with UVB-76 station, neither do I have any clue what is the content I am relaying.”

Το 2010 οι ακροατές του σταθμού θα βρεθούν μπροστά σε μια έκπληξη αντίστοιχη με αυτές που βρέθηκαν μερικά χρόνια πριν. Παρατηρείται μια ασυνήθιστη για τα δεδομένα κινητικότητα. Στις 05 Ιουνίου ο UVB-76 θα σταματήσει για πρώτη φορά να εκπέμπει για να επιστρέψει στην κανονικότητα ένα 24ωρο μετά για να ακουστεί στις 23 Αυγούστου το παρακάτω κωδικοποιημένο μήνυμα: “UVB-76, UVB-76. 93 882 NAIMINA 74 14 35 74”.

Το κωδικοποιημένο μήνυμα που βγήκε στον αέρα στις 23.08.2010

Το 2010 φαίνεται να είναι η χρονιά που ο «Μουρμούρης» θα ανταμείψει τους πιστούς ακροατές του. Για πρώτη φορά θα μεταδοθεί από την συχνότητά του μουσική. Για λίγα δευτερόλεπτα και αφού προηγηθούν κάποιοι ήχοι που θυμίζουν μορσικό κώδικα οι ακροατές θα απολαύσουν ένα απόσπασμα από τον «Χορό των μικρών Κύκνων», από τη «Λίμνη των Κύκνων» του Τσαϊκόφσκι. Είναι η μόνη φορά μέχρι σήμερα που ο σταθμός εξέπεμψε μουσική.

<br /> 01.10.2009 Ο UVB-76 για πρώτη φορά μέχρι τώρα μεταδίδει μουσική

Μέσα στο 2010 αρκετά κωδικοποιημένα φωνητικά μηνύματα θα βγουν στον αέρα ενώ στις 11 Νοεμβρίου η μακρότερη ίσως συνομιλία, διάρκειας 30 λεπτών, θα δραπετεύσει στους δέκτες.

<br /> Η συνομιλία διάρκειας 30 λεπτών που δραπέτευσε στον αέρα στις 31.11.2010. Μετράει εκατοντάδες χιλιάδες ακροάσεις στο soundcloud και είναι ίσως η πιο διαδεδομένη «εκπομπή» του σταθμού

Και αν μέχρι εκείνη την χρονιά ο σταθμός ακουγόταν ως UVB-76 ή ως UZB-76 στα αυτιά των ακροατών του, από τα ελάχιστα μηνύματα που προερχόταν από αυτόν, μια γυναικεία φωνή θα μετονομάσει το διακριτικό σε MDZhB. Διάφοροι κωδικοί επιλαμβάνονται μετά από χρόνια για άγνωστους λόγους. Στις 23 Ιανουαρίου του 2011 μεταβιβάστηκε το ακόλουθο μήνυμα: “ILOTICIN 36 19 69 46” το οποίο αναγνώστηκε εκ νέου στις 11 Μαΐου της ίδιας χρονιάς. Από το 2010 και μετά μηνύματα ακούγονται όλο και συχνότερα ενώ μερικές φορές η σύμπτωση με κομβικά γεγονότα μπορεί να εκπλήξει ακόμη και τον πιο αμερόληπτο παρατηρητή της υπόθεσης. Λιγότερο από 24 ώρες μετά την υπερψήφιση της προσάρτησης της Κριμαίας μια φωνή μετάδωσε το ακόλουθο μήνυμα: “T-E-R-R-A-K-O-T-A. Mikhail Dimitri Zhenya Boris. Mikhail Dmitri Zhenya Boris. 81 26 T-E-R-R-A-K-O-T-A.” Ο σταθμός επιμένει να εκπέμπει μέχρι σήμερα συριγμούς και βουητό με τους ακροατές του παραμένουν συντονισμένοι σε δέκτες και διαδίκτυο περιμένοντας να ακούσουν κωδικοποιημένα μηνύματα, μορσικά σήματα, γυναικείες φωνές και γιατί όχι, λίγο Τσαϊκόφσκι.

Το ψυχροπολεμικό σενάριο

Η υπόθεση του UVB-76 ξέφυγε σταδιακά από τους κύκλους των ραδιοερασιτεχνών και πέρασε μέχρι ακόμα και στα mainstream media με την ηλεκτρονική έκδοση της Daily Mail να αφιερώνει διαδικτυακό χώρο σε αυτήν και το RT να αφιερώνει σεβαστό τηλεοπτικό χρόνο, στέλνοντας μάλιστα και ρεπόρτερ στο σημείο απ’ όπου υποτίθεται ότι εξέπεμπε για ένα χρονικό διάσημα ο σταθμός. Παρόλη την έκταση που έχει πάρει το θέμα, σαφείς απαντήσεις δεν έχουν δοθεί. Τι είναι τελικά o σταθμός με το ψευδώνυμο “The Buzzer”, που φαίνεται να αποτελεί και την μόνη σταθερή του ονομασία, αφού κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά αν το UVB-76, το UZB-76 ή το MDZhB είναι κάποιος κωδικός ή το διεθνές διακριτικό κλίσεως;

Παρότι οι ψύχραιμοι εκτιμητές κάνουν λόγο για ένα ακόμα τηλεπικοινωνιακό μέσο του ψυχρού πολέμου το γεγονός πως ο ραδιοφωνικός σταθμός δεν σταμάτησε να λειτουργεί αλλά αντίθετα συνέχισε να εκπέμπει μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης θολώνει τα νερά. Εικάζεται πως ο UVB-76 αποτελεί έναν ακόμη «Σταθμό Αριθμών» αλλά ποιος είναι ο ακριβής του ρόλος; Όπως κάθε «Σταθμός Αριθμών» ο UVB-76 εκπέμπει βγάζοντας στον αέρα πρώτα μια ονομασία, παρόμοια με τα jingles με τα οποία συστήνονται οι κοινοί σταθμοί στο ακροατήριο και στην συνέχεια ακολουθείται από μια σειρά κωδικών ονομάτων και αριθμών. Η ιδιαιτερότητα του UVB-76 όμως έγκειται στο γεγονός πως η αναμετάδοση του συριγμού φαίνεται να γίνεται «ζωντανά», σαν ένα μικρόφωνο δηλαδή να είναι τοποθετημένο μπροστά από την συσκευή. Έτσι εξηγείται το γεγονός πως συχνά βγαίνουν στον αέρα συνομιλίες που ακούγονται στο βάθος.

Τεκμήριο που αναρτήθηκε στην ρώσικη Wikipedia και φαίνεται να επιβεβαιώνει την ύπαρξη του σταθμού. Photo Orlando Avare/Wikipedia

Η λειτουργία ενός τέτοιου σταθμού φαίνεται να είναι άμεσα συνδεδεμένη με την κατασκοπία ή τις στρατιωτικές επιχειρήσεις. Όπως είναι ίσως αναμενόμενο, πέρα από μιαν υπόθεση κατασκοπίας της Κούβας έναντι των ΗΠΑ που εκδικάστηκε με την κατηγορία πως η κατασκοπία πραγματοποιείται από έναν τέτοιο σταθμό, επίσημες παραδοχές δεν υπάρχουν. Η λογική πίσω από έναν τέτοιο σταθμό είναι απλή. Ο δέκτης θα παραλάβει το κωδικοποιημένο μήνυμα και θα το καταγράψει σε ένα σημειωματάριο. Το μήνυμα θα είναι κενό περιεχομένου τόσο για κάποιον που θα το διαβάσει όσο και για κάποιον που θα μπορέσει να ακούσει την εκπομπή. Κανείς πλην του γνώστη του κώδικα δεν θα μπορέσει να καταλάβει τι ακριβώς οι αριθμοί και οι λέξεις αυτές σημαίνουν. Αν ακόμα και μετά από την αθρόα εισαγωγή της κατασκοπίας στην ποπ κουλτούρα με πλήθος κατασκοπευτικών ταινιών και μυθιστορημάτων όλα τα παραπάνω ακούγονται στην σφαίρα της συνομωσίας οι πραγματικοί συνομωσιολόγοι έχουν δώσει τα ρέστα τους στην υπόθεση του UVB-76.

Αφίσα από την πρώτη σεζόν της τηλεοπτικής σειράς “The Americans” που προβάλλεται από το αμερικανικό δίκτυο FX και έχει χαρακτηριστεί ως αρκετά ρεαλιστική από τους κατά τα άλλα αφανείς πρωταγωνιστές της εποχής. Η πρωταγωνίστρια Elizabeth (Keri Russel) παρουσιάζεται σε αρκετές σκηνές της ταινίας να λαμβάνει κωδικοποιημένα σήματα από κάποιον πομπό και να τα σημειώνει σε χαρτί.

Οι θεωρίες συνωμοσίας

Όπως εύκολα μπορεί κάποιος να φανταστεί ο UVB-76 έχει γίνει η αφορμή για άπειρες θεωρίες συνωμοσίας. Ας σημειωθεί πως, παρότι οι θεωρίες συνωμοσίας δίνουν παράδοξες ερμηνείες, δεν στερούνται πάντα ρεαλιστικής αφορμής. Και όσο ο UVB-76 συνεχίζει να εκπέμπει, θα τροφοδοτεί νέα σενάρια. Η ευρύτερα διαδεδομένη θεωρία συνομωσίας είναι αυτή που θέλει τον σταθμό άμεσα συνδεδεμένο με το πυρηνικό πρόγραμμα της Ρωσίας. Σύμφωνα με την θεωρία αυτή, ο σταθμός μπορεί να ενεργοποιήσει αυτόματα τα πυρηνικά όπλα της χώρας ενάντια στην Δύση σε περίπτωση πυρηνικού ολέθρου. Από κει και πέρα όμως η κατάσταση ξεφεύγει. Ένα σενάριο τον θέλει ως μια απομακρυσμένη συσκευή που ήλεγχε τους ηλεκτροπαραγωγικούς σταθμούς του Τσερνομπίλ ενώ κάποιοι δεν διστάζουν να παρουσιάσουν τον UVB-76 σαν μια μέθοδο ελέγχου του μυαλού που σχεδιάστηκε από Σοβιετικούς επιστήμονες. Οι συνωμοσιολόγοι δεν χάνουν την ευκαιρία να μιλήσουν ακόμα και για πομπό που μεταδίδει φωνές από το υπερπέραν ή για ένα σταθμό ανίχνευσης UFO. Όταν ο UVB-76 σταμάτησε να μεταδίδει τον Ιούνιο του 2010 δεν ήταν λίγοι αυτοί που περίμεναν τον πυρηνικό όλεθρο ή τους επισκέπτες από το διάστημα. Προφανώς τίποτα από τα παραπάνω δεν συνέβη.

Οι ερευνητές στο πεδίο

Παρότι οι επισκέπτες από το διάστημα δεν ήρθαν ποτέ και τα πυρηνικά μανιτάρια δεν φυτεύτηκαν στις Αμερικανικές μεγαλουπόλεις το ερώτημα «γιατί ο Μουρμούρης σταμάτησε να εκπέμπει τον Ιούνιο του 2010;» εξακολουθούσε να βασανίζει όλους όσοι αναζητούσαν μια ορθολογική απάντηση σχετικά με την λειτουργία και την χρησιμότητα του σταθμού. Η απάντηση που φαίνεται να βρίσκεται πιο κοντά στην πραγματικότητα ήταν πως κατά την ημέρα της παύσης ο UVB-76 μεταφέρθηκε σε άλλη τοποθεσία, στα πλαίσια της αναδιοργάνωσης του Ρώσικου Στρατού. Οι ραδιοερασιτέχνες, με μεθοδικότητα που θα ζήλευε επαγγελματίας, κατάφεραν να προσδιορίσουν το πριν το 2010 σήμα του σταθμού στα περίχωρα της πόλης Povarovo, κοντά στην Μόσχα, και το νέο σε μια τοποθεσία κοντά στα σύνορα με την Εσθονία, όχι μακριά από την Αγία Πετρούπολη. Ο φοιτητής Egor Evseev μάλιστα υποστηρίζει πως ανακάλυψε την παλιά τοποθεσία από την οποία εξέπεμπε ο UVB-76, την οποία και εξερεύνησε το 2012. Έναν χρόνο νωρίτερα, το τηλεοπτικό δίκτυο RT είχε βρεθεί και αυτό σε παλιά στρατιωτική βάση με σκοπό να ρίξει φως στον μυστηριώδη UVB-76, ενώ αναφορές στο διαδίκτυο κάνουν λόγο και για δυο ακόμη ομάδες που επισκέφθηκαν εγκαταλελειμμένες στρατιωτικές βάσεις μετά το 2010, οι οποίες μάλιστα φρόντισαν να διαρρεύσουν ημερολόγια που φαίνεται πως τεκμηριώνουν την παρουσία του σταθμού εκεί.

«Ήχοι από το Παρελθόν», είναι ο τίτλος του ρεπορτάζ που πραγματοποίησε το RT
για την υπόθεση του UVB-76

Δεν είναι σαφές αν ο Εgor Esveev και ο Yegor Piskunov –ο ρεπόρτερ του RT– πραγματοποίησαν επισκέψεις στις ίδιες εγκαταλελειμμένες βάσεις, αλλά η εικόνα, όπως φαίνεται από τις φωτογραφίες του πρώτου και από τα πλάνα τα οποία τράβηξε το RT, είναι λίγο πολύ η ίδια. Οι βάσεις έχουν ξηλωθεί συθέμελα και μόνο το κέλυφος από τα κτίρια παραμένει το ίδιο. Παρότι αμφότεροι ανακάλυψαν μια τοποθεσία από την οποία πιθανόν να εξέπεμπε ο σταθμός, κανένα στοιχείο δεν τεκμηρίωσε την ύπαρξή του εκεί. Έχει ενδιαφέρον πως στο ρεπορτάζ του RT δεν γίνεται ακριβής λόγος για την τοποθεσία, ο δημοσιογράφος προτιμά να χρησιμοποιήσει το ασαφές “somewhere near the capital”.

Το επιστημονικό σενάριο

Παρά το γεγονός πως οι πλειονότητα των εξηγήσεων φαίνεται να περιστρέφεται γύρω από τον κατασκοπευτικό – στρατιωτικό άξονα, μια ερμηνεία που είδε το φως της δημοσιότητας το 2008 ήρθε να ταρακουνήσει τα νερά και τους οπαδούς του ψυχροπολεμικού μελοδράματος. Σύμφωνα με την μάλλον νηφάλια προσέγγιση της ηλεκτρονικής εφημερίδας The Daily Dot, ένα επιστημονικό άρθρο από το Borok Geophysical Observatory ισχυρίζεται πως χρησιμοποίησε την συχνότητα αυτή για μετρήσεις στην ιονόσφαιρα. Η ερμηνεία αυτή είναι ό,τι πιο κοντά σε επίσημη αναφορά για τον UVB-76, χωρίς όμως να δίνει εξηγήσεις για τις φωνές που κατά καιρούς ακούστηκαν και τα φερόμενα σήματα που στάλθηκαν. Είναι πιθανό ο σταθμός αυτός να αποτελεί μέρος μιας επιστημονικής έρευνας που πραγματοποιείται επί δεκαετίες; Διόλου απίθανο σενάριο και ίσως ένα από τα πλέον λογικά. Αλλά και πάλι ημιτελές.

Το μυστήριο παραμένει

Τι είναι τελικά ο UVB-76; Ένα υπόλοιπο του ψυχρού πολέμου που συντηρείται ακόμα από την στρατιωτική γραφειοκρατία; Μια καλοστημένη φάρσα με θύματα τους εκατοντάδες ραδιοερασιτέχνες που παρακολουθούν τον UVB-76 και προσπαθούν να καταγράψουν και να αποκωδικοποιήσουν τα σήματα που κατά καιρούς στέλνει; Ή μήπως ένας συνδυασμός των δυο τελευταίων; Όπως και να έχει, χρόνια ακροάσεων έχουν ξοδευτεί, παραδοσιακά και σύγχρονα μέσα έχουν επιστρατευτεί, σελίδες στο διαδίκτυο με αναρτημένα σενάρια έχουν στηθεί — και πάλι, τα βασικά ερωτήματα γύρω από τον UVB-76 δεν έχουν απαντηθεί.

Για όλους όσοι δεν βιώσαμε τον Ψυχρό Πόλεμο και τον γνωρίσαμε μέσα από τα μυθιστορήματα και τον κινηματογράφο, που δεν νιώσαμε ποτέ την πυρηνική αγωνία που θα μπορούσε να προκύψει από την πιθανή σύγκρουση των συμπληγάδων των υπερδυνάμεων, ο UVB-76 αποτελεί πιθανότατα το μοναδικό «ζωντανό» απομεινάρι της εποχής. Οι παροδικές εκπομπές όχι μόνο τροφοδοτούν σενάρια αλλά μπορούν να βυθίσουν ακόμη και τον πιο αδιάφορο παρατηρητή της υπόθεσης απευθείας στην κορύφωση ενός κατασκοπευτικού δράματος του Τζον Λε Καρέ. Πάνε σχεδόν 26 χρόνια από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου και μοιάζει σαν κάτω από τα συντρίμμια να κατάφερε να διασωθεί ένας μικρός πομπός που εκπέμπει ακατανόητα μηνύματα, μορσικά σήματα και μια φορά μας έκανε την χάρη να μεταδώσει και μουσική. Ακόμα και αν όλες οι εξηγήσεις απέχουν αρκετά από την πραγματικότητα –πράγμα διόλου απίθανο, αν όχι το πιθανότερο– ακόμα και αν τελικά ο σταθμός δεν αποτελεί παρά ένα παραδοσιακό επικοινωνιακό back up στην εποχή των δορυφόρων, όπως πολλοί υποστηρίζουν, οι περισσότερες ερμηνείες για την ύπαρξη του «Μουρμούρη» θα συνεχίζουν να συνδέονται και μοιραία να θυμίζουν τις μέρες εκείνες που ο κόσμος χωρίστηκε σε δυο ετοιμοπόλεμα στρατόπεδα και για μισό αιώνα η αναμέτρησή τους φάνταζε πιθανή ανά πάσα στιγμή. Μυστηριώδης όσο η εποχή του, ο UVB-76 ή όπως αλλιώς μπορεί να λέγεται θα εξακολουθήσει σίγουρα να πυροδοτεί σενάρια για καιρό ακόμη και ευτυχώς όχι πυρηνικές κεφαλές.

ΥΓ: Κατά το διάστημα που γράφτηκαν αυτές οι γραμμές ο UVB-76 σταματήσει να εκπέμπει. Για μια στιγμή έχασα τον κόσμο κάτω από τα πόδια νομίζοντας πως όλα όσα άκουσα και διάβασα ήταν προϊόν της φαντασίας μου. Στο chat της σελίδας που αναμεταδίδει σταθμούς που εκπέμπουν στα βραχέα και μάλιστα λειτουργεί υπό την αιγίδα του Universiteit Twente της Ολλανδίας δεν άργησε να συζητηθεί το θέμα. Οι παλιοί ακροατές του UVB-76 καθησύχασαν τους καινούριους. «Συχνό φαινόμενο», είπαν και μας προέτρεψαν να χρησιμοποιήσουμε το ακόλουθο link για να συνεχίσουμε να ακούμε ανεμπόδιστοι τον νέο αγαπημένο μας σταθμό.